"Twijfel zorgt ervoor dat je jezelf minder de kans geeft om aan geleende dogma's (letterlijk 'wat je geleerd hebt') te blijven hangen. Twijfel is een mooi alternatief voor het woord dilemma. Lemma is woord, dilemma betekent dat er twee woorden tegenover elkaar staan. En dan weet je het even niet meer, en kom je tot stilstand."
Dat is toch juist niet prettig?
"Twijfel begint in mineur, je voelde je geborgen in een koesterend dogma. Op een gegeven moment voldoet dat niet meer, er komen barsten in je zekerheid. Je stuit op een dilemma, de beweging gaat eruit en komt tot stilstand. Je kunt nu niet meer doorratelen, zoals je altijd gedaan hebt. Dat is inderdaad niet prettig. Maar deze situatie biedt je de mogelijkheid een eigen weg in te slaan, die er nog niet was. Het echte werk begint nu. Dat is wat René Descartes bedoelde met: l'indifférence est le plus bas degré de liberté. Besluiteloosheid is de laagste graad van vrijheid. En onverschilligheid loert."
Het wordt er niet prettiger op.
"Die uitspraak van Descartes wordt vaak negatief opgevat. Maar let op: hij heeft het wel over vrijheid. En dat is mooi. Je bent uit je vaste kader getreden. Je voelt je unheimisch, logisch, het oude is niet meer, en het nieuwe is nog niet. Je staat voor een keuze. Misschien kies je weer voor je oude dogma's, misschien kies je ervoor met eigen credits iets nieuws op te bouwen. Die laagste graad van vrijheid maakt eigen zingeving in jouw leven mogelijk. De twijfel doet je tot stilstand komen, maar biedt ook perspectieven op vrijheid. Maar dan moet je niet in de twijfel blijven steken. Dat is stranden in het zicht van de haven.
De eigenlijke vrijheid, zegt Descartes, bestaat eruit dat je betere zekerheden vindt, waar je weer voor kunt staan. De flow die ophield toen je op een dilemma stuitte, moet weer op gang komen.
Dat is toch juist niet prettig?
"Twijfel begint in mineur, je voelde je geborgen in een koesterend dogma. Op een gegeven moment voldoet dat niet meer, er komen barsten in je zekerheid. Je stuit op een dilemma, de beweging gaat eruit en komt tot stilstand. Je kunt nu niet meer doorratelen, zoals je altijd gedaan hebt. Dat is inderdaad niet prettig. Maar deze situatie biedt je de mogelijkheid een eigen weg in te slaan, die er nog niet was. Het echte werk begint nu. Dat is wat René Descartes bedoelde met: l'indifférence est le plus bas degré de liberté. Besluiteloosheid is de laagste graad van vrijheid. En onverschilligheid loert."
Het wordt er niet prettiger op.
"Die uitspraak van Descartes wordt vaak negatief opgevat. Maar let op: hij heeft het wel over vrijheid. En dat is mooi. Je bent uit je vaste kader getreden. Je voelt je unheimisch, logisch, het oude is niet meer, en het nieuwe is nog niet. Je staat voor een keuze. Misschien kies je weer voor je oude dogma's, misschien kies je ervoor met eigen credits iets nieuws op te bouwen. Die laagste graad van vrijheid maakt eigen zingeving in jouw leven mogelijk. De twijfel doet je tot stilstand komen, maar biedt ook perspectieven op vrijheid. Maar dan moet je niet in de twijfel blijven steken. Dat is stranden in het zicht van de haven.
De eigenlijke vrijheid, zegt Descartes, bestaat eruit dat je betere zekerheden vindt, waar je weer voor kunt staan. De flow die ophield toen je op een dilemma stuitte, moet weer op gang komen.
