Verandering begint bij inzicht en herkenning

Om verandering in te zetten moet het kwartje eerst vallen dat de relatie niet liefdevol en onveilig is.

Hieronder een opsomming van alarmsignalen:

Toenemende controle
Al in het begin van de relatie kan er sprake zijn van controle, maar het kan zo geniepig gebeuren dat we het niet bewust meekrijgen. Onder het mom van de vriendelijke leraar kun je bijvoorbeeld ‘voor je eigen bestwil’ voortdurend advies krijgen.

De ander de schuld geven
Mensen die destructief gedrag vertonen, nemen meestal niet de verantwoordelijkheid voor hun gedrag. De partner de schuld geven is een krachtige manier om verwarring te scheppen, haar reacties te ontzenuwen en haar gevoel van eigenwaarde aan te tasten. Wanneer we voortdurend de schuld krijgen van alles, bestaat de kans dat we gehersenspoeld worden en slecht over onszelf gaan denken.
In het begin zijn we misschien nog in staat om zijn kritiek van ons af te schudden en dit te zien als een oneerlijke aanval. Al snel gaan de wrede opmerkingen van onze partner echter hun tol eisen, en beginnen onze verdediging en ons zelfvertrouwen onvermijdelijk af te brokkelen.

Meedogenloze eisen
Wat je ook doet, hoeveel aandacht en zorg, liefde en seks je hem of haar geeft, voor sommige mensen is het nooit genoeg. Ze hebben een gebrek aan empathie voor anderen en menen het recht te hebben altijd maar eisen te kunnen stellen.
Het kan zijn dat onze partner van ons verwacht dat we onze liefde bewijzen door hem voortdurend aandacht te geven. Onze behoeften doen er niet toe. Met straffend gedrag manipuleert hij/zij ons om de aandacht te geven waar hi/zij zo naar hunkert, waarbij zijn onmiskenbare boodschap is: ‘Ik ben het belangrijkst, want ik ben bijzonder.’

Overheersing binnen het gezin
Sommige mensen menen dat alles om hen draait. Ze voelen zich gerechtigd om hun partner ‘de wet voor te schrijven’ en verwachten van haar dat ze hem stoïcijns dient in zijn/haar positie als de ‘heer, vrouw des huizes’.
Er kan ook enorme druk op ons worden uitgeoefend door de verwachting dat we altijd de kinderen onder controle en stil zullen houden.

Dr. Jekyll en Mr. Hyde
Een verrassend aantal mensen met controledwang vertoont twee soorten gedrag: dat van de charmante, ‘zorgzame’ partner
of dat van de kille, kwetsende partner. We leren natuurlijk eerst de charmante mens kennen en gaan daarvan houden.
Wanneer we veilig in de relatie zitten, is er minder noodzaak voor onze partner om indruk te maken. Hij/zij begint de donkerder kant van zijn/haar persoonlijkheid te tonen. Krijgt men het niet zoals men het hebben wil, dan kan hij/zij plotseling een woedeaanval krijgen, of zich hullen in een vijandig stilzwijgen. Was hij eens de attente geliefde, nu kan hij plotseling egoïstisch of gewelddadig worden. Al snel weten we niet wat we moeten verwachten. Soms is onze partner charmant, maar het volgende moment verandert hij/zij door het minste of geringste, en lijkt van plan ons leven totaal te verpesten. Door dit onvoorspelbare veranderlijke gedrag zitten we voortdurend in spanning. We willen natuurlijk geloven dat de vriendelijke en zorgzame man op wie we verliefd werden zijn ‘ware’ gezicht is.

De behoefte om te bezitten
Sommige mensen met controledwang zijn enorm bezitterig. Ze willen ons afzonderen en voor zichzelf houden, en hebben er om die reden een hekel aan als we aandacht besteden aan onze kinderen, vrienden of familie. Hun gevoel dat wij hun eigendom zijn, kan gemaskeerd worden doordat ze zich voordoen als zorgzaam en attent.
In het begin voelen we ons misschien gevleid dat onze partner volledig toegewijd is aan ons. Hij/zij lijkt zo geïnteresseerd in ons welzijn dat we dit vanzelfsprekend zien als een teken van liefde. Na een tijdje gaan zijn bedrieglijke onschuldige gebaren echter verstikkend werken. De onuitgesproken boodschap is: ‘Jij bent van mij.’

Je partner doodzwijgen
Je partner doodzwijgen is een krachtig middel om controle over haar te houden, vooral in combinatie met regelrechte vijandigheid. Leven met regelmatige perioden van sombere stilte is zeer stressvol en demoraliserend. De naargeestige stemming van onze partner creëert een ondraaglijke spanning. Dit kan sterke gevoelens van hulpeloosheid, verlatenheid, frustratie en angst in ons losmaken.

Kleineren en ondermijnen
Sommige mensen menen dat ze beter zijn dan hun partner. Ze kunnen proberen de overhand te houden door onze inspanningen te negeren, in diskrediet te brengen, te kleineren of te ondermijnen.

Psychologische spelletjes
Een psychologisch spelletje is een bewuste truc om voordeel te behalen door verwarring te stichten. Daaronder valt het gebruikmaken van verdraaiingen, tegenstrijdigheden, beschuldigingen en ontkenningen, halve waarheden of leugens vertellen, en situaties creëren waarin je het nooit goed doet. Dit zijn allemaal dingen die ons in verwarring brengen.

Grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik
Kenmerken van een seksuele relatie waarin de partner wordt mishandeld zijn vaak onderdrukking, conflicten en vernedering. Om zijn/haar dominantie en macht te doen gelden, kan een gewelddadig persoon veel vormen van seksueel misbruik hanteren en kan van ons verwachten dat we alle behoeften vervullen wanneer, waar en op welke manier hij/zij dat wil; men kan ons lichaam behandelen alsof het hun eigendom is. Suggestieve opmerkingen maken over andere vrouwen/mannen, ons op een ongunstige manier met hen vergelijken, of impliceren of dreigen naar een ander te gaan voor seks, opdringerig en flirterig zijn naar andere mannen/vrouwen, achter onze vriendinnen/vrienden aangaan of affaires hebben. Terwijl hij/zij vleiende opmerkingen maakt en charmant doet om die andere man/vrouw een speciaal gevoel te geven, en zich koestert in hun bewondering, verdwijnt ons zelfvertrouwen als sneeuw voor de zon.

Betaald zetten en straffen
Straffen van de partner is een vorm van manipulatie die er al snel toe leidt dat ze toegeeft. Er zijn talloze manieren om iemand te straffen voor daadwerkelijke of vermeende ‘overtredingen’, zoals intimideren, mokken of boos worden. De onderliggende boodschap is: ‘Doe wat ik wil, anders zal het je berouwen.’ En we komen er al snel achter dat hij het meent.

De kinderen tegen ons gebruiken
Hoewel sommige mensen hun kinderen zien als concurrenten voor onze aandacht, beschouwen anderen hen als potentiële bondgenoten in hun strijd tegen ons. Sommigen stimuleren passief de respectloosheid en openlijke gehoorzaamheid van de kinderen jegens hun moeder/vader door hun slechte gedrag te negeren. Anderen moedigen dit actief aan door mee te doen met het kind. Sommigen kunnen ons gezag over onze kinderen ondermijnen door hen doelbewust toe te staan dingen te doen die wij niet goed vinden. Weer anderen kunnen hen verleiden met cadeautjes, geld of aandacht, hen als hun vertrouweling behandelen, of hen in een rol dwingen die wedijvert met de onze.

Kindermishandeling
Mensen die op een schadelijke manier macht uitoefenen binnen hun gezin, kunnen hun destructieve gedrag richten op hun kinderen of stiefkinderen.

Woede, intimidatie en geweld
Woede gebruiken om anderen te intimideren en controle over hen te houden, geldt ook als mishandeling. Leven met irrationele angst is als leven in een emotioneel mijnenveld. We weten nooit zeker wanneer de volgende ontploffing komt. Dit houdt ons in een voortdurende staat van angst, terwijl we proberen te anticiperen op de uitbarstingen van onze partner, ze te voorkomen en ermee om te gaan.