Tips bij rouwverwerking

Rouw is rauw. Het is als een grijze sluier die je om je heen ziet, als een zware deken die om je heen hangt. Je blik draait naar binnen en er lijkt geen licht aan het eind van de tunnel.
Als je in dit moment een hand op je hart en een andere hand op je buik legt en je je voorstelt dat er tussen beide handen een lijntje loopt. Doe dit 20 ademhalingen.
Op deze manier kom je weer dichter bij jezelf, bij wat er in jou gebeurt.

Russ Harris, een befaamde ACT therapeut heeft een goed en heel leesbaar boek geschreven voor wie te maken heeft met verlies en verdriet:
Als het leven toeslaat - een praktische gids bij pijn en tegenslag.
Er staan ook oefeningen in en een link naar gratis. luisteroefeningen.

Koop mooie vellen papier. Verdeel het papier in 2-en. Zet op de bovenkant de mooie herinneringen en op de onderste helft de rauwe rouw gebeurtenissen.
Je kunt foto's, plaatjes, tekeningen, berichtjes enz. enz. toevoegen.
Gun jezelf de tijd voor dit project.

"Vraag je niet af wat je moet zeggen tegen mensen die rouwen,
vraag (je af) wat ze willen zeggen tegen jou."
- Manu Keirse - rouwexpert

Om een gesprek met elkaar te hebben:
EO - gesprekskaartjes
Over dood, gemis en verder leven.

Met de grote stroom asielzoekers naar Europa is het goed om eens stil te staan bij deze doelgroep en rouw. Ze dragen een rugzak mee met onzichtbare verliezen.

- Loop asielzoekers niet gewoon voorbij of benader hen niet met onverschilligheid, maar schenk ze een warme glimlach
- Vraag geinteresseerd naar hun achtergrond, naar hun familie en toon interesse voor hun leven.
- Denk eraan dat hun afgeslotenheid te maken kan hebben met het niet verstaan van de taal of met het gebukt gaan onder zoveel verliezen.

Ondanks dat de pijn ondragelijk kan zijn is hij onlosmakend van de liefde.
Waar liefde is, is ook pijn. Als de pijn er niet zou zijn, dan zou er ook geen echte liefde zijn.

Bijvoorbeeld rouwen op een begravenis. Het verdriet komt voort uit de liefde die je voelde voor deze persoon.

De enige manier om geen pijn meer te hebben is om de liefde weg te halen. De vraag is of je dat wil?

Praten helpt en heelt.
Haal herinneringen op, laat het verdriet dat daarbij naar boven komt toe.
Spreek dagelijks over de dierbare die is gestorven, vermijd haar/zijn naam niet.

In de puberteit verander je van kind naar volwassene, dit is een complex proces. Als dit proces dan ook nog gepaard gaat met het verlies van een dierbare, ontstaat er nog meer complexiteit. Alle mogelijke gevoelens die een rol kunnen spelen komen meer binnen dan ooit.
Laat als ouder je kind steeds weten dat het belangrijk voor je is. Hoewel de puber het liefste zelfstandig het rouwproces doorstaat is het belangrijk dat hij of zij weet waar hij terecht kan voor emotionele steun.

Er zijn vormen van rouw en verlies die minder gezien worden door de omgeving. Die minder erkenning krijgen als zijnde een rouwproces. Na verlies van werk bijvoorbeeld. Voor velen van ons is ons werk een onderdeel van onze identiteit. Daar halen we o.a. voldoening uit, erkenning, sociale contacten, zelfvertrouwen. Als we dat kwijtraken bijvoorbeeld in geval van reorganisatie of door verlies van gezondheid dan verliezen we een belangrijk deel van onszelf en ontstaat er een rouwproces. Door dat rouwproces bespreekbaar te maken en te erkennen als een impactvol verlies, zie je dat er ruimte ontstaat voor de impact van dat verlies en ontstaat er vaak verzachting.

Ben jij op jonge leeftijd een ouder verloren? Dan is de kans groot dat je hier in je volwassen leven nog regelmatig tegen aanloopt. Dat je opnieuw geconfronteerd wordt met het verlies van je ouder op moment dat je een belangrijke stap zet in je leven, als je afstudeert, gaat samenwonen of trouwen of zelf ouder wordt. Dan komen vaak de vragen boven hoe jouw ouder er voor jou had kunnen zijn. Wat voor band jullie gehad zouden hebben. Of je op hem of haar lijkt.
De impact verlies van een ouder op jonge leeftijd wordt vaak onderschat. Je pakt je leven immers op en gaat door. Hoe kan het dan dat het na zo lange tijd nog de kop op steekt?
Loop jij hier tegenaan? Blijf er niet mee lopen en zoek ondersteuning om te onderzoeken wat dat verlies op dit moment in je leven voor impact heeft.

Er is bij rouwen geen goed of fout, geen standaard route. Volg je eigen proces. Je gaat misschien van boos, naar acceptatie, naar gelatenheid en weer terug. Het is jouw proces. Neem je tijd en volg je tempo.

Boek van Eva Eland. Prachtig boekje met veel tekeningen en een beetje tekst. Die je samen met je kind kunt lezen over hoe het met verdriet om kan gaan.
Voor ouders én kinderen.

Een ontroerend boek gebaseerd op lezingen waarin psychiater Elizabeth Kübler-Ross heel direct spreekt over haar ervaringen met het begeleiden van stervenden, vooral met kinderen.

Als je ouders zijn overleden en je hebt nog broers en zussen, plan een etentje of een borrelavondje, met elkaar en haal herinneringen op, doe dit alleen met de kinderen van het gezin, dan heb je weer de raakvlakken die je vroeger had en kun je mooie herinneringen aan je ouders ophalen.

Stel even dat je vader is overleden, zoek dan mensen op die hem gekend hebben en haal herinneringen op. De beste vriend van je vader zal het vast fijn vinden om samen foto's te kijken, verhalen te vertellen. Of de zus van je vader die weet ook nog dingen van vroeger, ze praat daar ook vast graag over. Of neem een fotoalbum mee naar je oom en laat hem uitleggen waar de foto's zijn genomen.

Vaak hoor je mensen vragen aan iemand die te maken heeft gehad met overlijden of verlies: "En heb je het al een beetje kunnen verwerken?".
Deze vraag is goed bedoeld. Alleen is het lastig om rouw 'te verwerken'.
Dit heeft te maken met het feit dat als je een dierbare verliest je af en aan verdriet kunt voelen.
Soms wat meer, soms wat minder en gaat het wat beter.
Maar iets verwerken klinkt alsof er een punt achter gezet wordt. En dat is moeilijk als je te maken hebt gekregen met iemand verliezen of op een andere manier verlies ervaren.
Wat je wel doet is dat je er de ene keer verdrietiger over kunt zijn dan de andere keer. Toch gaat t verlies van je dierbare niet over, het blijft bij je.
Maar je kan er waarschijnlijk het ene moment minder goed en het andere moment beter mee omgaan. Het verlies is iets wat je hebt meegemaakt en wordt vaak door de overlevende meegedragen, maar meestal niet verwerkt.

Neem de ruimte en tijd om te rouwen. Vertel zo vaak als je nodig hebt jouw verhaal. Zoek mensen om je heen die bereid zijn echt naar je te luisteren, er voor je te zijn.

Door de drukte van de dagen, kan het verleidelijk zijn om niet bij het verlies stil te staan. Je kunt dan per ongeluk, of bewust het verdriet ontkennen. Dit helpt je helaas niet. Geef jezelf iedere dag een half uur om aan jouw dierbare te denken. Open heel bewust denkbeeldig je hart en laat al je emoties los. Dit kan door te huilen, te schreeuwen, te dansen, naar muziek te luisteren. Kies de manier die voor jou het beste werkt en ervaar het gevoel volledig. Na een half uur sluit je dit moment bewust weer af.

Neem je tijd! Een ander bepaald niet wanneer het voorbij is. Dit is jouw proces waar je doorheen moet, een ander in nodig hebt. Maar als steun en niet dat ze gaan bepalen!

Er zijn verschillende manieren van verwerken van het verlies van een dierbare. Door ervaringen en gevoelens met elkaar te delen, verwerk je
op je eigen manier, maar ook samen. Dat verbindt, waardoor je je verlies beter kan dragen.

Het is heel goed mogelijk om je kind te begeleiden in zijn/haar rouwproces.
Houd tradities in ere, zoals ze waren voor jullie dierbare overleed. Gingen jullie op zondag altijd naar het bos, of aten jullie op zaterdag altijd soep met broodjes voor de tv. Blijf dat zoveel mogelijk doen.
Er verandert al zoveel voor je kind, vaste dingen geven juist in deze verdrietige tijd houvast en veiligheid, ook voor jezelf als ouder.

door je vast te houden aan je dag en nachtritme, geef je houvast en voorspelbaarheid aan je dag. Dit helpt om overeind te blijven. Zorg daarnaast goed voor jezelf in de zin van voeding en zelfzorg. Dit helpt om niet verder ontregeld te raken.

Deze week is de landelijke campagne van Sire gestart:
"Ruim 1 op de 3 mensen praat nooit over de dood. Terwijl het juist waardevol is om samen bij de dood stil te staan, erover te praten en elkaar erbij te helpen. Het gesprek aangaan verbindt en verrijkt."

De reclames zijn op de tv te zien en de radio te horen. Een campagne die ik als verlies- en rouwtherapeut onderschrijf.
Wens je mooie gesprekken toe!

Hollen, rennen, door! En ondertussen gebeurt er van alles. Een dierbare overleden, een ander ernstig ziek, zelf net met pensioen. Lang gaat het goed, je drive om door te gaan is groot en krachtig. Tot je fysieke klachten krijgt. Steek hier, klop daar, of in je buik is het alsof je een steen meetorst. Nu maak je je zorgen over je eigen gezondheid. Wat kan het zijn? Wat fijn om begeleiding te vinden bij deze zoektocht. Dat helpt om te gaan voelen over en aandacht te geven aan alles wat daar nog onaangeroerd ligt.

Vaak hoor ik mensen zeggen:ik moet dit/hem/haar loslaten.

Als je jezelf wilt gaan forceren iets los te laten kies je een moeilijke en niet succesvolle route. Het is namelijk de weg van wegdrukken of onderdrukken. Wat veel makkelijker is om datgene wat je los moet laten te verwerken. Het resultaat van verwerken is dat iets verdwijnt. Om iets los te kunnen laten, moet je het eerst vastpakken.

Rouw is een reactie op het verlies van een dierbare. Rouw is iets heel persoonlijks en iedereen rouwt op zijn eigen manier. Het is net zo uniek als een vingerafdruk. Het is een natuurlijke reactie op een verliessituatie. Deze tijd kost veel energie, een nieuwe balans vinden in het bewust worden van wat verloren is en daarna betekenis geven aan het leven wat doorgaat.

Mijn tip: geef toe aan de moeheid, neem voldoende rust en probeer gezond te leven. Blijf dichtbij je eigen gevoel. Je energie zal weer toenemen, wanneer er een nieuw evenwicht is tussen wat is verloren en het leven wat doorgaat.

In de psychologie kennen we de fasen van de rouw. In de eerste fase is er de ontkenning: het kan niet waar zijn. In de fasen daarna is er verdriet en boosheid. Vervolgens marchanderen: het is goed zoals het is, en accepteren. Accepteren is fuseren. Één worden met wat is.

Het zal je maar overkomen. Je denkt gezellig een kop koffie bij je vader te gaan drinken, maar je vindt hem buiten bewustzijn op de grond. En niet veel later komt hij te overlijden.

Dit is wat een cliente van mij is overkomen, 5 maanden voordat ze haar eerste afspraak met me maakt. Het was totaal onverwacht gebeurd, dus ze had ook geen afscheid kunnen nemen. Ze bleef achter met vragen over hoe het had kunnen gebeuren en met gevoelens van paniek en ontreddering.

In de maanden na het vinden van haar vader blijven beelden van die bewuste ochtend als nachtmerries terugkomen. De paniek is zo overweldigend dat ze overdag maar druk bezig blijft om zichzelf af te leiden. 's Nachts huilt ze in haar slaap.

UIteindelijk denkt ze "zo kom ik niet verder" en verzamelt al haar moed om hulp te zoeken. Ze hoopt met EMDR het trauma te verwerken en ruimte te maken om te kunnen rouwen.

En dat is gelijk ook de tip die ik hier wil geven. Als je maanden na het verlies van een dierbare het gevoel hebt dat je vastloopt, zoek dan hulp. Als je dat in je familie of vriendenkring kunt vinden, is dat helemaal prima. Ligt dat moeilijker voor je, zoek dan een therapeut die je kan helpen.

EMDR-therapie
We hebben welgeteld zeven sessies gehouden. Tijdens de eerste twee sessies heeft ze haar verhaal verteld. Pas in derde sessie zijn we begonnen met EMDR. We hebben daarna nog een tweede EMDR-sessie gedaan en dat was voldoende om die traumatische dag te kunnen verwerken. Ze begon weer goed te slapen. De keren erna hebben we gepraat en stap voor stap raakte ze minder overmand door de emoties.

Nadat alle verjaardagen zonder vader waren gehouden, kwam uiteindelijk ook kerst er aan. Ze zag er erg tegenop, met sombere gedachten en verwachtingen. Ook daar hebben we met een specifieke EMDR-techniek aan gewerkt, zodat ze kerst zou ingaan met de gedachte "ik kan het aan".

In onze laatste sessie vertelt ze dat het haar was meegevallen. Ze heeft tijdens het kerstdiner met familie haar vader zeker gemist, maar ze had het ook gezellig gehad.

Hoe verder
Natuurlijk gaat met EMDR het verdriet niet weg, maar de paniek en ontreddering wel. Therapie helpt om beter om te kunnen gaan met verlies en verdriet en een nieuw toekomstperspectief op te bouwen.

Wanneer de gebruikelijke verwerking van het overlijden van een geliefde of familielid niet volgens planning gaat, dan kan EMDR helpen om sneller en blijvend het verdriet te verwerken.
Kijk voor meer informatie op mijn profiel.

Als iemand vorm geeft aan het eigen rouwproces is dat voor de buitenwereld soms moeilijk om mee om te gaan. Iemand zien huilen, zich afzonderen, het graf bezoeken en er eigen rituelen op na houden. Het kan, zeker na lange tijd, het gevoel geven dat iemand in het verdriet blijft "hangen". Praat er over met elkaar of met een therapeut.

Waar woorden ophouden beginnen de rituelen. En bij rouw zijn rituelen een prachtig instrument om op een andere manier woorden te geven aan je verdriet.
Een oefening is de cliënt iets te laten maken, schilderen, knutselen, zoeken in de tuin, bos of ergens anders in de natuur, een steen bijvoorbeeld. Of een foto laten maken die symbool staat voor het persoonlijk verdriet. Dit voorwerp kan een tijdje in huis gehouden worden en uiteindelijk met een therapeut besproken worden in therapie. In alle rust en ruimte.

Rouwen kent geen tijdspad en geen stappenplan. Er zijn wel wat algemeenheden te onderkennen in hoe verschillend mannen rouwen van vrouwen. Er zijn ook een aantal theorieën over rouwverwerking. Maar ieder rouwproces is uniek. Daarom is het belangrijk om jouw manier van verliesverwerking vorm te geven. Laat je hierbij ondersteunen.

Ik loop graag hierin met je mee.

Na een verlies heb je een keuze: je kunt je arm voelen
door wat je nu moet missen of je kunt je rijk voelen
door alles wat je hebt gekregen.

Hoe heeft de dierbare die jij nu moet missen jouw leven verrijkt?

(Uit: Koesterkaartjes bij verlies van Saskia de Bruin)

Er zijn geneesmiddelen die helpen bij rouw:
tijd, moed, liefde, zachtheid, tederheid, schoonheid, creativiteit, voelen, geruststelling, troost, humor, expressie, zijn er een paar.

Welke heb jij gebruikt / ga jij gebruiken en hoe?

(Uit: Koesterkaartjes bij verlies van Saskia de Bruin)

Als je een dierbare verloren hebt, kom je in een rouwproces. Hoe dat verloopt, hangt van veel factoren af, het is voor niemand hetzelfde. Het heeft ook te maken met de band die je met je dierbare had, hoe het stervensproces gegaan is (bijv. was het onverwacht of na een lang ziekbed) en hoe diegene overleden is (thuis, rustig in de slaap, in het ziekenhuis na complicaties, etc. ) Er zijn globaal vier fases in het rouwproces te onderscheiden. Deze fases hoeven niet in onderstaande volgorde doorlopen te worden; soms lopen ze door elkaar heen. De fases zijn:
1. Ontkenning - je kunt (nog) niet geloven dat je dierbare er niet meer is. Het voelt alsof hij / zij nog elk moment binnen kan lopen, je kunt je verdoofd of verlamd voelen, je kunt er gevoelsmatig nog niet bij dat diegene er niet meer is.
2. Boosheid / woede - in deze fase kan er boosheid ontstaan, vaak ook gevoelens van frustratie en onmacht. Boosheid bijvoorbeeld naar anderen zoals dokters (er zijn fouten gemaakt, had het niet anders gekund). Ook kan er boosheid ontstaan naar jezelf, uit schuldgevoel (ik heb iets nagelaten, had ik maar.....) of boosheid / kort lontje in het algemeen.
3. verdriet, somberheid - je voelt je intens verdrietig, lusteloos, hebt nergens meer zin in, je voelt je somber. Het gemis voelt groot.
4. Acceptatie - je kunt nog steeds gemis en verdriet voelen, maar je hebt het verlies een plek kunnen geven en je kunt langzaamaan je leven weer leven zoals je dat eerder ook deed. Je kunt nog steeds rouwen en ermee bezig zijn, maar je hebt wat meer geaccepteerd dat je dierbare er niet meer is. Er ontstaat berusting.
Er zit geen tijd gebonden aan elke fase; dat is per persoon verschillend. Hoe meer je stil kan staan bij het verlies en ermee bezig bent (bijvoorbeeld door met mensen erover te praten), hoe beter het rouwproces vaak verloopt.
Veel sterkte!

Veel nabestaanden van zelfdoding worstelen met de vraag of zij de zelfdoding hadden kunnen voorkomen en of zij tekort zijn geschoten. In het beantwoorden van de ‘waarom’-vraag wijzen zij dan naar zichzelf. Komt het misschien door mij? Of door iets wat ik heb gedaan of nagelaten? Wat heb ik over het hoofd gezien? Dit wordt ook wel een ‘overlevingsschuldgevoel’ genoemd.
In werkelijkheid hebben achterblijvers vaak juist alles gedaan wat in hun vermogen lag om hun geliefde te helpen in leven te blijven. Het is ontzettend moeilijk te beseffen dat wat je ook gedaan en geprobeerd hebt, het niet in jouw mogelijkheid lag om het drama te voorkomen. Schuldgevoelens zijn, hoewel onterecht, in zekere zin wel begrijpelijk. Je hebt immers een rol gespeeld in het leven van die ander. Dit te erkennen geeft opluchting. Een schuldgevoel kan echter ook duiden op een overlevingsmechanisme. Door je op de schuldvraag te richten, stel je dan uit wat onder ogen gezien moet worden: de pijn van het verlies en het verdriet. Als je het moeilijk vindt je verdriet toe te laten, zoek dan hulp en blijf er niet te lang alleen mee lopen. Er zijn echt mensen die je hierin kunnen steunen en begeleiden, je hoeft het niet alleen te doen.

Als er iets lastig te begrijpen en te accepteren is dat als iemand zelf een bewuste keuze heeft gemaakt om een einde aan dit fysieke leven op aarde te maken. Hoe vertel je het de buitenwereld? Je loopt zelf tegen je eigen oor-veroordelen aan.
Is het moeilijk bespreekbaar, dan maak het bespreekbaar door te benoemen, "jammer dat hij/zij deze keuze heeft gemaakt", men weet dan genoeg.
En hoe je wellicht ook "afkerig" bent tegen datgene wat heeft plaatsgevonden, er tegen vechten of vluchten heeft uiteindelijk geen zin. Probeer bij allerlei vragen die je hebt, steeds terug te keren naar het vertrouwen dat dit de beste keuze was die diegene uit vrije wil heeft kunnen maken. Heel veel sterkte. xxx

De rouw gaat in verschillende fases door elkaar. De ontkenning, de boosheid, het verdriet, depressieve gevoelens, accepteren en je eigen weg zoeken. Belangrijk is dat al deze gevoelens er mogen zijn. Je hoeft je niet schuldig of niet normaal te voelen als je deze gevoelens bij jezelf ervaart.
Herinner; je bent niet je gedachten en gevoelens, je ervaart ze en bent groter dan dat. Veel sterkte. xxx

Rouwen om iemand waar je van hield die zichzelf om het leven heeft gebracht, is anders dan rouwen na een natuurlijk overlijden. Na zelfdoding kunnen er verschillende, soms verwarrende, gevoelens en gedachten spelen die het rouwproces bemoeilijken. Denk aan schaamte, onterechte schuldgevoelens, het gevoel dat je tekort bent geschoten, gevoelens van boosheid dat die ander jou zo heeft achtergelaten, ongeloof of het wel echt gebeurd is omdat je nooit het lichaam hebt kunnen afscheid nemen. Soms is het moeilijk om over al die dingen te praten. Soms merk je ook dat het voor anderen moeilijk is te begrijpen wat jij doormaakt en echt voelt.
Het is belangrijk om niet te lang alleen er mee te blijven lopen. Gesprekken bij een hulpverlener kunnen je helpen over je gevoelens en gedachten te praten en te rouwen om de persoon waar je zo van hield.

Bij rouw denken we vaak aan het intense verlies wanneer iemand is overleden. Ook op andere terreinen in je leven kun je grote verliezen ervaren. Ik denk o.a. aan verlies van gezondheid, verlies bij een onvervulde kinderwens, verlies in relaties, verlies van werk.
En bij al die verliezen is er rouw.
Het is kostbaar om te kunnen vertellen over jouw verlies en wat het voor je betekent. Wat doet het met je, in gedachten, emoties, in je lijf? Dit heeft aandacht, ruimte en liefde nodig. Zodat je het verlies kunt verweven in je leven.

Als psychosociaal hulpverlener help ik je daar graag bij.

Koop een mooi schrift en schrijf op de kaft in gouden letters de naam van jouw overleden dierbare.

Al schrijvend vertrouw je je gevoelens van verdriet en herinneringen toe aan dit boek. Maar ook kun je hier onderwerpen in verwoorden waar je met niemand anders over praat of over dat wat je nog samen had willen doen of had willen zeggen, of ….
Het kan een woord zijn of een verhaal, het maakt niet uit. Je schrijft zo lang als jij nodig hebt.

Er zijn ook herinneringsboeken te koop, een boek met vragen aan de hand waarvan je je herinneringen schrijft.

Schrijven een fijne manier om je te uiten, je kunt schrijven op het moment dat jij wilt, het nodig heb en in je eigen tempo!

Dit boek van medium Laura Lynne Jackson vertelt veel voorbeelden van de tekens die we door kunnen krijgen van overleden dierbaren wanneer we daar voor open staan. De band van liefde gaat nooit verloren

Wanneer een geliefde binnenkort gaat sterven, zijn er voor jou nog zaken die ‘onafgewerkt’ zijn? Wat zou je nog willen vragen, wat zou je nog willen zeggen, heb je ergens spijt van, is er iets waar je nooit een antwoord op hebt gehad?

Ook kun jij met je dierbare in gesprek gaan of hij/zij nog iets wil weten of zeggen. Je kunt bijvoorbeeld vragen of hij/zij vragen/angsten/problemen heeft met betrekking tot het sterven, het ziekteproces, je gezin of familie en vrienden die hij/zij achterlaat.

Wanneer jullie allebei alles hebben gevraagd of gezegd, dan kunnen jullie het leven samen goed afronden wat bijdraagt aan het verwerkingsproces.

Had ik maar…… deze gedachte kan in je hoofd blijven rondzingen als een dierbare is overleden. Het houd je rouwproces tegen. Als je blijft vastzitten in je schuldgevoel hoef je niet te accepteren dat je geliefde dood is. Het kan als een soort van dekmantel zijn. Weet dat alles wat je wel of niet hebt gedaan met een positieve intentie was, en voor jou op dat moment de beste keuze die je had. Als je iets anders had gezegd of gedaan, dan zou je waarschijnlijk nu ook hebben gedacht, had ik het maar anders gedaan. Het had immers altijd anders gekund.

Wanneer je blijft steken in dat schuldgevoel raad ik je aan je hulp te zoeken bij een therapeut.

Als we iets meemaken en in een rouwproces terechtkomen, komen we ook veel heel goedbedoelde steun van mensen in onze omgeving tegen zoals:
1. Het gaat nu niet goed, maar geloof me dit gaat voorbij.
2. Je leert veel van zo'n periode van tegenslag.
3. Kijk of je het positieve in jezelf kan vinden.
4. Alles heeft zijn reden.
5. Kop op, maak een plan en ga verder met je leven.

Vaak komen deze positieve gedachten voort uit het ongemak wat we ervaren als we iemand aanhoren die van zijn rouwproces spreekt. Pijn van de ander herinnert ons aan onze eigen pijn, en dat vinden we heel lastig. Jouw pijn mag er zijn, maar hoelang??? Hoelang voordat je maar een stap voorwaarts MOET zetten?

Herkenbaar?

Als ik in een rouwproces ben verwikkeld heb ik er niet zoveel aan om te weten dat ik ooit, ergens in de toekomst, mezelf wellicht weer anders voel. Ik heb NU OP DIT MOMENT pijn! En ik doorloop daarin mijn eigen proces. Daar heb ik ruimte voor nodig. Ruimte om te voelen wat er is, om gedachten hun beloop te laten, om mijzelf ruimte te geven voor mijn proces. Ik denk dat dit verlangen voortkomt uit mijn werk als Gestalttherapeut. In de Gestaltbenadering proberen we niet iemand te veranderen of te 'genezen'. We begeleiden het proces vanuit het vertrouwen dat de mens zelf heel goed in staat is om te groeien. En ieder doet dat in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier. Daar is geen meetlat voor die zegt 'nu heb je wel genoeg rouw gehad, tijd om weer aan de slag te gaan'.

De meest liefdevolle tip die ik vanuit mijn perspectief kan geven aan ieder die rouwt is toestemming om te lijden. Je hebt het volste recht om te rouwen, om te voelen wat JIJ voelt, om de pijn van verlies te ervaren. Verlies van iets wat nog steeds waardevol voor je is. Neem die ruimte, neem de tijd om te voelen wat er is, en geef daar vorm aan.

Wil je meer lezen over dit onderwerp, lees dan eens It's OK that you are not ok! van Megan Devine. Wel Engelstalig, maar zo verhelderend voor jou die op dit moment lijdt en verlangt naar ruimte om te voelen wat er is.

Mensen kunnen rouwen over iets dat verloren is gegaan. Meestal denken we dan aan een geliefde of een kind.
Maar je kunt ook rouwen over het verlies van je baan, je status, je jeugd, je huis of om het verlies van je vertrouwde omgeving.

Rouwen is een overgangssituatie van iets dat er was naar leven zonder datgene wat je verloren bent. Dat is heel persoonlijk en er bestaat dus ook geen spoorboekje met tijden en stations voor dit proces.
Neem de tijd! zoek hulp en kruip weg als dat nodig is.

Therapie kan een veilige plek zijn waar er aandacht is voor jou verlies, waar je niet hoeft te relativeren, waar je vrijuit kunt huilen en praten.
Zoek hulp, je hoeft het niet alleen te doen!

Vingerafdruk van verdriet. Een boek van Manu Keirse voor iedereen die met verlies te maken heeft.

Zoals er geen vingerafdruk gelijk is, is er ook geen reactie op verlies hetzelfde. Het gaat er steeds om de ruimte te nemen om je verlies op je eigen manier aan te gaan.

Manu Keirse pleit voor “het stellen van vragen, niet […] het vinden van antwoorden.” Vanuit de vragen kun je stap voor stap de richting verkennen naar een eigen leven waarvan het verlies deel uitmaakt.

Dit goede, dunne boek helpt wegen te vinden om die stappen te kunnen nemen.

Het blijven noemen van de naam van je geliefde is kostbaar. Het delen van herinneringen blijft waardevol. In je hart vergeet je nooit van wie je afscheid hebt moeten nemen. Dit mag je ook hardop blijven uit spreken, delen met mensen die dichtbij je staan.

Verdriet om het verlies van iets of iemand is vaak moeilijkt te delen met anderen. Rouw is een heel persoonlijk proces waarbij je op onverwachte gedachten, associaties of herinneringen komt. Dit wil je misschien niet allemaal delen met de mensen om je heen.
Het kan je helpen om dit wel te verwoorden in een brief aan datgene of die persoon die je verloren hebt. In die brief kan je vrij alles verwoorden wat voor jou verbonden is aan de bron van je verdriet. Niemand zal je beoordelen of beschuldigden. Het is prive voor jou en dat wat je verloren bent.
Als je je sterkste emoties en verdriet geuit hebt in die brief, kun je selecteren wat je daarna met iemand kan/wil delen.

Rouw kost tijd en energie, weet dat in het begin je energie niveau laag is en hou daar rekening mee. Je mag rouwen, dat betekent dat je tijd mag nemen voor de verwerking: een dagboek, een fotocollage maken of een gedenkhoekje. Je verhaal vertellen (ook al is het voor de zoveelste keer). Ga niet mee in een ander verhaal, maar blijf bij jezelf, het gaat nu om jou. Emoties komen sterker binnen, dit kan ook positief zijn, je beleeft de dingen intenser, kijk naar buiten en zie hoe mooi het is, wees dankbaar voor wat je hebt, en geef de rouw de ruimte.